Svartsengi og Bláa lónið umvafið varnargörðum í blíðviðri í byrjun nóvember. (Ljósmynd: Veðurstofa Íslands/Bjarki Kaldalóns Friis)

Áfram þarf að reikna með nýju eldgosi á Sundhnúksgígaröðinni

11.3.2025

• Kvikusöfnun heldur áfram á svipuðum hraða
• Rúmmál kviku undir Svartsengi hefur aldrei verið meira frá því að goshrinan hófst í desember 2023
• Skjálftavirkni hefur aukist síðustu daga
• Líklegasta sviðsmyndin er að þetta kvikusöfnunartímabil endi með kvikuhlaupi og eldgosi
• Gera þarf ráð fyrir að eldgos geti hafist með mjög skömmum fyrirvara
• Hættumat óbreytt og gildir til 18. mars

Aflögunarmælingar sýna að landris heldur áfram á svipuðum hraða og síðustu vikur. Kvika heldur því áfram að safnast fyrir undir Svartsengi og hefur rúmmál hennar aldrei verið meira eftir að goshrinan á Sundhnúksgígaröðinni hófst í desember 2023.

Samhliða kvikusöfnuninni hefur jarðskjálftavirkni á Sundhnúksgígaröðinni farið smám saman vaxandi og er svipuð og var fyrir eldgosið í nóvember.

Jarðskjálftavirkni frá síðustu goslokum hefur verið aðeins austar heldur en jarðskjálftavirknin í aðdraganda eldgossins sem hófst 20. nóvember 2024. Jarðskjálftarnir austan við Sundhnúksgígaröðina eru líklega gikkskjálftar af völdum vaxandi þrýstings vegna kvikusöfnunar, en ekki endilega vísbending um líklegan uppkomustað eldgoss þó að ekki sé hægt að útiloka það. Ítarlegri greining á jarðskjálftagögnunum sem er í gangi gæti varpað skýrara ljósi á orsök þessarar breytingar í staðsetningu jarðskjálftanna.

Í ljósi vaxandi jarðskjálftavirkni samhliða áframhaldandi landrisi og kvikusöfnun er líklegasta sviðsmyndin að þetta kvikusöfnunartímabil endi með kvikuhlaupi yfir í Sundhnúksgígaröðina og að þar gjósi í áttunda skiptið frá því í lok árs 2023.

Myndin sýnir jarðskjálftavirkni í kringum Sundhnúksgígaröðina frá 8. september 2024 til dagsins í dag 11. mars. Gögnin sýna því bæði jarðskjálftavirkni á milli eldgossins sem lauk 8. september og þess sem hófst 20. nóvember og tímabilið frá síðustu goslokum til dagsins í dag. Á kortinu eru grænir hringir staðsetningar skjálfta í aðdraganda eldgossins sem hófst 20. nóvember 2024 og rauðir hringir eru jarðskjálftar síðustu vikna. Hraunbreiða síðasta eldgoss er sýnd með gráu þekjunni og dökkrauðar línur sýna staðsetningu gossprungna í þeim eldgosum sem hafa orðið á svæðinu síðan í desember 2023.

Mögulegt að næsta eldgos verði stærra en fyrri gos

Síðasta eldgos sem stóð í 18 daga lauk 8. desember og því eru liðnir rúmlega þrír mánuðir frá því að gosi lauk. Þetta er lengsta kvikusöfnunartímabil í þessari eldgosahrinu á Sundhnúksgígaröðinni en í dag eru 111 dagar frá því að síðasta eldgos hófst þar þann 20. nóvember 2024.

Rúmmál kviku sem hefur safnast undir Svartsengi á þessu tímabili er það mesta sem hefur verið áætlað í kvikuhólfinu frá upphafi þessarar goshrinu í desember 2023. Þess vegna er mögulegt að ef til eldgoss kemur á næstu dögum eða vikum geti það orðið sambærilegt eða stærra en eldgosið í ágúst 2024 sem er það stærsta hingað til að rúmmáli. Byggt á fyrri atburðum mun stærð mögulegs eldgoss þó ráðast af því hversu mikil kvika losnar úr kvikuhólfinu þegar eldgos byrjar. Að svo stöddu er erfitt að segja til um stærð næsta atburðar með vissu.

Hættumat er óbreytt og gildir til 18. mars, að öllu óbreyttu. Sjá einnig við hverju má búast í næsta eldgosi á sama hlekk.

• Landris heldur áfram á svipuðum hraða
• Lægðagangur undanfarna daga takmarkaði mögulega næmni mælanets á svæðinu en lítil jarðskjálftavirkni hefur mælst síðustu daga
• Gera þarf ráð fyrir að eldgos geti hafist með mjög skömmum fyrirvara
• Líklegast að kvikan komi fyrst upp á svæðinu milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells
• Áhrifasvæði eldgoss stjórnast af því hvort gossprungur lengjast til norðurs eða suðurs
• Hættumat er óbreytt og gildir til 11. mars

Aflögunarmælingar sýna að landris heldur áfram á svipuðum hraða og síðustu vikur. Magn kviku undir Svartsengi er nú meira en það sem var áætlað fyrir eldgosið sem hófst 20. nóvember. Enn er talið að auknar líkur séu á kvikuhlaupi og eldgosi, og allt bendir til þess að það geti orðið innan næstu daga eða vikna.

Línurit sem sýnir þróun kvikusöfnunar og áætlað heildarmagn kviku í kvikusöfnunarsvæðinu undir Svartsengi. Núllpunktur er miðaður við stöðuna áður en landris hófst í Svartsengi í októberlok 2023. Heildarrúmmál kviku undir Svartsengi er nú orðið meira en það sem safnaðist áður en fór að gjósa 20. nóvember síðastliðinn.

Reikna þarf með stuttum fyrirvara um eldgos

Miðað við fyrri atburði á Sundhnúksgígaröðinni má því ætla að vaxandi líkur séu á að næsti atburður hefjist innan nokkurra daga eða vikna. Talið er líklegast að kvika myndi fyrst koma upp á svæðinu milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells. Það hefur verið tilfellið í sex gosum af þeim sjö sem hafa orðið frá því að eldvirknin hófst í árslok 2023. Undantekningin er eldgosið sem hófst í janúar 2024 þegar kvikan kom fyrst upp rétt suður af Hagafelli.

Áhrif frá eldgosi sem hefst á milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells fer svo eftir því hvort gossprungan lengist í norður eða suður.

Jarðskjálftavirkni í kringum Sundhnúk hefur minnkað örlítið undanfarna daga ef litið er til síðustu vikna. Hins vegar getur slæmt veður síðustu daga haft áhrif á mælakerfið og takmarkað næmni á minnstu jarðskjálftana. Vegna endurtekinna atburða á Sundhnúksgígaröðinni þar sem kvikugangar og gossprungur hafa myndast hefur spenna í jarðskorpunni minnkað með hverjum atburði. Það þýðir að sífellt færri og minni skjálftar mælast á svæðinu vikurnar og dagana fyrir gos en gerðu í aðdraganda fyrstu eldgosanna.

Reikna þarf með mjög stuttum fyrirvara um eldgos, en í síðustu tveimur eldgosum liðu rétt um 30 –40 mínútur frá því að fyrstu merki um skjálftahrinu sáust þangað til eldgos hófst. Þau merki sem hafa sést þegar kvika leitar til yfirborðs eru áköf smáskjálftahrina á Sundhnúksgígaröðinni, þrýstingsbreytingar í borholum HS Orku í Svartsengi, aflögun á ljósleiðara og aflögun á yfirborði sem sést á rauntíma GPS-mælingum.

Hættumat óbreytt

Hættumat er óbreytt og gildir til 11. mars, að öllu óbreyttu. Sólahringsvakt Veðurstofunnar heldur áfram að fylgjast með stöðunni.

• Landris heldur áfram en hefur örlítið hægt á sér á síðustu vikum
• Magn kviku sem safnast hefur undir Svartsengi orðið meira en það var fyrir gosið sem hófst 20. nóvember
  
• Gera þarf ráð fyrir að eldgos geti hafist með mjög skömmum fyrirvara
• Líklegast að kvikan komi fyrst upp á svæðinu milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells
• Áhrifasvæði eldgoss stjórnast af því hvort gossprungur lengjast til norðurs eða suðurs
• Skjálftavirkni fer hægt vaxandi
• Hættumat er óbreytt og gildir til 4.mars

Aflögunarmælingar sýna áframhaldandi landris, þó hægt hafi örlítið á því á undanförnum vikum. Kvikusöfnun heldur því áfram og er magn kviku sem safnast hefur undir Svartsengi orðið meira en það var fyrir gosið sem hófst 20. nóvember. Áfram eru auknar líkur á að næsti atburður hefjist innan nokkurra daga eða vikna.

Jarðskjálftavirkni á svæðinu heldur áfram að fara hægt vaxandi síðan í janúar.

Hættumat hefur verið uppfært og tók engum breytingum, það gildir til 4.mars, að öllu óbreyttu.

• Uppfærðir líkanreikningar sýna að kvikusöfnun undir Svartsengi hefur náð sama rúmmáli og hljóp þaðan í síðasta eldgosi
• Gera þarf ráð fyrir að eldgos geti hafist með mjög skömmum fyrirvara
• Líklegast að kvikan komi fyrst upp á svæðinu milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells
• Áhrifasvæði eldgoss stjórnast af því hvort gossprungur lengjast til norðurs eða suðurs
• Hættumat hefur verið uppfært og hættustig aukið á þremur svæðum

Uppfærðir líkanreikningar sýna að magn kviku sem hefur safnast fyrir undir Svartsengi er nú jafn mikið og það var fyrir gosið sem hófst 20. nóvember í fyrra.

Miðað við fyrri atburði á Sundhnúksgígaröðinni má því ætla að vaxandi líkur séu á að næsti atburður hefjist innan nokkurra daga eða vikna.

Ef til eldgoss kemur verður það áttunda eldgosið á Sundhnúksgígaröðinni frá því í desember 2023. Vegna þessara endurteknu atburða þar sem kvikugangar og gossprungur hafa myndast hefur spenna í jarðskorpunni minnkað með hverjum atburði. Það þýðir að sífellt færri og minni skjálftar mælast á svæðinu vikurnar og dagana fyrir gos en gerðu í aðdraganda fyrstu eldgosanna.

Reikna þarf með mjög stuttum fyrirvara um eldgos, allt niður í 30 mínútur. Þau merki sem hafa sést þegar kvika leitar til yfirborðs eru áköf smáskjálftahrina á Sundhnúksgígaröðinni, þrýstingsbreytingar í borholum HS Orku í Svartsengi, aflögun á ljósleiðara og aflögun á yfirborði sem sést á rauntíma GPS-mælingum.

Skjálftar á Sundhnúksgígaröðinni í gærkvöldi

Um klukkan 19.50 í gærkvöldi mældust nokkrir skjálftar á fáeinum mínútum á svæðinu milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells sem gátu verið merki um upphaf kvikuhlaups. Sólarhringsvakt Veðurstofunnar sá engin önnur merki á mælakerfum um að kvikuhlaup væri hafið.

Sambærileg skjálftavirkni sást á þessum slóðum 4. nóvember í fyrra, en eldgos hófst 20. nóvember.

Við hverju má búast í næsta eldgosi?

Talið er líklegast að kvikan komi fyrst upp á svæðinu milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells. Það hefur verið tilfellið í sex gosum af þeim sjö sem hafa orðið frá því að eldvirknin hófst í árslok 2023. Undantekningin er eldgosið sem hófst í janúar 2024 þegar kvikan kom fyrst upp rétt suður af Hagafelli.

Áhrif frá eldgosi sem hefst á milli Sundhnúks og Stóra-Skógfells fer svo eftir því hvort gossprungan lengist í norður eða suður. Dæmi um áhrif ef til eldgoss kemur:

• Ef eldgos hefst í óhagstæðri vindátt getur sterkur upphafsfasi skapað hættu vegna gasmengunar í allt að 1 km radíus frá upptökum.
• Hraun gæti náð að Grindavíkurvegi við Þorbjörn og/eða við Svartsengi utan varnargarða á innan við 1,5 klukkustundum.
• Ef hraun fer yfir tjarnir eða kvika kemst í snertingu við grunnvatn gæti myndast staðbundin sprengivirkni.

Ekkert í gögnum Veðurstofunnar útilokar að eldgos komi upp sunnan við eða suður af Hagafelli. Í slíkum atburði gæti hraun náð að Nesvegi og Suðurstrandarvegi á innan við 1,5 klukkustund. Hraunflæði gæti mögulega lokað öllum flóttaleiðum á landi út úr Grindavík á um 6 klukkustundum.

Kortið sýnir staðsetningu á fyrstu gosopnun (stjarna) og lengd gossprungu í þeim sjö eldgosum sem hafa orðið á Sundhnúksgígaröðinni frá desember 2023.

Aukin hætta á þremur svæðum í uppfærðu hættumati

Í ljósi uppfærðra líkanreikninga hefur Veðurstofan gefið út uppfært hættumat. Það gildir til 25. febrúar, að öllu óbreyttu. Þrjár breytingar eru frá síðasta hættumati. Hætta á svæði 1 (Svartsengi) og svæði 5 fara úr því að vera metin „nokkur“ (gulur) yfir í að vera metin „töluverð“ (appelsínugulur). Hættan fyrir svæði 3, Sundhnúksgígaröðin, fer úr því að vera metin „töluverð“ (appelsínugulur) yfir í að vera metin „mikil“ (rautt).

• Landris heldur áfram en hefur örlítið hægt á sér á síðustu vikum
• Líkanreikningar sýna að kvikusöfnun nálgast miðgildi þess rúmmáls sem talið er þurfa til að hleypa af stað kvikuhlaupi og eldgosi
• Jarðskjálftavirkni á Sundhnúksgígaröðinni hefur verið nokkuð stöðug í febrúar, um eða undir 5 skjálftar á dag
• Hættumat er óbreytt og gildir til 25. febrúar

Aflögunarmælingar sýna áframhaldandi landris, þó hægt hafi örlítið á því á undanförnum vikum. Uppfærðir líkanreikningar benda til að kvikusöfnun nálgist miðgildi þess rúmmáls sem talið er að þurfi til þess að koma af stað kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi. Út frá mælingum, líkanreikningum og lærdómi dregnum af síðustu atburðum á Sundhnúksgígaröðinni eru vaxandi líkur á að næsti atburður hefjist innan nokkurra daga eða vikna.

Jarðskjálftavirkni hefur verið svipuð síðustu viku á Sundhnúksgígaröðinni, mælst hafa um eða undir 5 skjálftar á sólarhring. Jarðskjálftavirkni á svæðinu hefur þó farið hægt vaxandi frá janúarlokum.  

Hættumat hefur verið uppfært og tók engum breytingum, það gildir til 25. febrúar, að öllu óbreyttu.

• Landris og kvikusöfnun undir Svartsengi heldur áfram

• Tímabilið þar sem hættan á eldgosi eykst getur staðið í allt að mánuð eða lengur

• Lítils háttar aukning í jarðskjálftavirkni síðustu vikur

• Hættumat uppfært og er óbreytt

GPS-mælingar sýna áframhaldandi landris undir Svartsengi. Hins vegar hefur dregið lítillega úr hraða landrissins síðustu vikur. Líkanreikningar sýna þó áframhaldandi kvikusöfnun og er magn kviku undir Svartsengi komið í neðri mörk þess rúmmáls sem talið er að þurfi til þess að koma af stað næsta kvikuhlaupi og eldgosi. Síðustu atburðir á Sundhnúksgígaröðinni hafa leitt í ljós að eftir að rúmmál kviku nær neðri mörkum hafa eldgos byrjað frá nokkrum dögum upp í fjórar vikur frá þeim tíma. Þetta þýðir þó ekki að það sé öruggt að næsti atburður hefjist innan mánaðar, heldur sýnir reynslan að það sé líklegasta sviðsmyndin.

Færslur á GPS-stöðinni THOB á Svartsengissvæðinu síðan 11. nóvember 2023 í norður, austur og lóðrétt (efst, miðja, neðst). Neðsti ferillinn sýnir landris í millimetrum, og mælingin í gær (11. febrúar) er sýnd með grænum punkti. Rauðu línurnar eru tímasetningar á upphafi síðustu sjö eldgosa (18. desember 2023, 14. janúar, 8. febrúar, 16. mars, 29. maí, 22. ágúst og 20. nóvember 2024). Bláu línurnar tákna tímasetningar kvikuhlaupa sem hafa orðið án þess að hafi komið til eldgoss (10. nóvember 2023 og 2. mars 2024).

Jarðskjálftavirkni síðustu daga hefur aukist örlítið. Þegar horft er á fjölda skjálfta frá síðasta gosi má sjá hæga aukningu síðan í lok janúar. Óveður í síðustu viku gæti þó hafa haft áhrif á næmni jarðskjálftakerfisins í síðustu viku og minnstu skjálftarnir ekki mælst þá.

Jarðskjálftavirkni við Sundhnúksgígaröðina frá goslokum þann 10.desember. Efst til vinstri er kort sem sýnir yfirlit yfir þróun og staðsetningu jarðskjálfta í kringum Sundhnúksgígaröðina. Efst til hægri er súlurit sem sýnir fjölda skjálfta sem mælast á hverjum degi. Neðst til vinstri er graf sem sýnir fjölda uppsafnaðra skjálfta. Neðst til hægra er graf sem sýnir stærð skjálfta.

Hættumat hefur verið uppfært og tók engum breytingum, það gildir til 18. febrúar, að öllu óbreyttu.

• Slæmt veður á næstu dögum getur haft áhrif á næmni mælinga

• Landris og kvikusöfnun undir Svartsengi heldur áfram

• Tímabilið þar sem hættan á eldgosi eykst getur staðið í allt að mánuð eða lengur.

• Skjálftavirkni er áfram lítil

• Hættumat óbreytt

Veðurspá næstu daga sýnir lægðagang yfir landinu, sem gerir ráð fyrir suðvestan og sunnan stormi og úrkomu. Þessi veðurskilyrði geta haft áhrif á mælingar sérstaklega hvað varðar skyggni og næmni jarðskjálfta- og rauntíma GPS-mælinga. Veðurstofan mun áfram fylgjast náið með þróuninni, en fólk er hvatt til að fylgjast með veðurviðvörunum og gæta aðgátar við ferðalög.

Aflögunarmælingar sýna áframhaldandi landris og kvikusöfnun undir Svartsengi. Eins og greint var frá í frétt í síðustu viku er magn kviku undir Svartsengi komið að neðri mörkum þess rúmmáls sem talið er að þurfi til þess að koma af stað næsta kvikuhlaupi. Ef horft er til síðustu eldgosa sem hafa orðið á Sundhnúksgígaröðinni hafa þau byrjað allt frá þremur dögum upp í fjórar vikur eftir að neðri mörkum er náð. Þetta þýðir þó ekki að það sé öruggt að næsti atburður hefjist innan mánaðar, heldur sýnir reynslan að það sé líklegasta sviðsmyndin.

Færslur á GPS-stöðinni HS02 á Svartsengissvæðinu síðan 11. nóvember 2023 í norður, austur og lóðrétt (efst, miðja, neðst). Neðsti ferillinn sýnir landris í millimetrum, og mælingin í gær (3. febrúar) er sýnd með grænum punkti. Rauðu línurnar eru tímasetningar á upphafi síðustu sjö eldgosa (18. desember 2023, 14. janúar, 8. febrúar, 16. mars, 29. maí, 22. ágúst og 20. nóvember 2024). Bláu línurnar tákna tímasetningar kvikuhlaupa sem hafa orðið án þess að hafi komið til eldgoss (10. nóvember 2023 og 2. mars 2024).

Skjálftavirkni við Sundhnúksgígaröðina hefur verið með minna móti síðan að síðasta gosi lauk 9. desember. Einungis mælast örfáir skjálftar á dag. Suma daga síðustu vikuna hefur verið slæmt veður sem hefur haft áhrif á næmni skjálftakerfisins, þannig að allra minnstu skjálftarnir hafa mögulega ekki mælst.

Hættumatið gildir til 11. febrúar að öllu óbreyttu.

• Landris og kvikusöfnun undir Svartsengi heldur áfram

• Magn kviku sem safnast hefur undir Svartsengi nálgast það magn sem kom upp í síðasta eldgosi

• Líkur á nýju kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi fara vaxandi

• Það tímabil þar sem auknar líkur eru á eldgosi getur varað í allt að mánuð eða lengur

• Möguleiki á að jarðskjálftavirkni verði ekki mikil fyrir næsta eldgos

• Veður á næstu dögum getur haft áhrif á næmni mælinga

Slæmt veður var á öllum Reykjanesskaganum í gær. Miðað við veðurspár mun veðrið næstu daga hafa áhrif á vöktun jarðhræringa og viðbragðstíma ef kvikuhlaup eða eldgos verður. Sterkur vindur, slydda og snjókoma geta truflað jarðskjálftamælingar og dregið úr nákvæmni GPS-mælinga á landrisi.

Veðurstofan mun áfram fylgjast náið með þróuninni, en fólk er hvatt til að fylgjast með veðurviðvörunum og gæta aðgátar við ferðalög.

Það tímabil þar sem auknar líkur eru á eldgosi getur varað í allt að mánuð eða lengur

Líkanreikningar eru notaðir til að meta hversu mikið magn af kviku hefur safnast saman undir Svartsengi. Þetta mat er ekki nákvæm tala og rúmmálið af kviku í niðurstöðum líkanreikninganna liggur á ákveðnu bili sem hefur „neðri“ og „efri“ mörk.

Samkvæmt nýjustu líkanreikningum er magn kviku undir Svartsengi komið að neðri mörkum. Miðað við reynslu síðustu gosa hafa líkanreikningar sýnt að kvikuhlaup eða eldgos hafa orðið eftir að þessum neðri mörkum er náð.

Ef horft er til þeirra sex eldgosa sem hafa orðið á Sundhnúksgígaröðinni hafa eldgos byrjað allt frá þremur dögum upp í fjórar vikur eftir að neðri mörkum er náð. Þetta þýðir þó ekki að það sé öruggt að næsti atburður hefjist innan mánaðar, heldur sýnir reynslan að það sé líklegasta sviðsmyndin.

Grafið sýnir líkanreikninga á rúmmáli kviku sem safnast saman undir Svartsengi yfir tíma. Á y-ásnum má sjá rúmmál kviku, en á x-ásnum eru tímamörk. Tvö viðmið eru sett fram, „neðri mörk“ og „efri mörk“, sem tákna það bil sem líkur á kvikuhlaupi og eldgosi aukast. Frá því að neðri mörkum er náð fara líkur vaxandi.

Líkanreikningarnir byggja á mælingum á hraða landriss, sem fengnar eru úr GPS-gögnum og marka kvikusöfnunina undir Svartsengi. Ef hraði landrissins minnkar, þ.e. hraði kvikusöfnunar undir Svartsengi, gæti það haft áhrif á útreikningana og breytt tímasetningu neðri og efri marka.

Þegar litið er til fyrri atburða á Sundhnúksgígaröðinni segir sagan okkur að tímabilið frá því að neðri mörkum hefur verið náð þar til að eldgos hefst hefur verið frá nokkrum dögum upp í mánuð. Það tímabil þar sem auknar líkur eru á eldgosi getur varað í allt að mánuð eða lengur.

Grafið sýnir fjölda daga sem líða frá því að neðri mörkum kviku var náð þar til eldgos hófst á árinu 2024. Á y-ásnum eru dagsetningar eldgosa, en á x-ásnum er fjöldi daga sem liðu frá því að neðri mörkum var náð. Athugið að 29. maí var ekki tekinn með í þessari greiningu, þar sem talið er að breyting hafi orðið á kerfinu fyrir þann atburð.

• Landris og kvikusöfnun undir Svartsengi heldur áfram

• Magn kviku sem safnast hefur undir Svartsengi nálgast það magn sem fór þaðan í síðasta eldgosi

• Líkur á nýju kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi fara vaxandi

• Möguleiki á að jarðskjálftavirkni verði ekki mikil fyrir næsta eldgos

• Hættumat uppfært og gildir til 11. febrúar, að öllu óbreyttu.

Aflögunarmælingar sýna áframhaldandi landris og kvikusöfnun undir Svartsengi. Atburðarrásin heldur því áfram á svipaðan hátt og fyrir síðustu gos. Líkanreikningar sýna að magn kviku sem safnast hefur undir Svartsengi nálgast það magn sem fór þaðan í síðasta kvikuhlaupi og eldgosi.

Út frá greiningu fyrri atburða hafa vísindamenn metið sem svo að þegar jafn mikið magn af kviku hefur safnast undir Svartsengi og fór þaðan í síðasta atburði, aukast líkurnar á nýju kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi.

Nýtt hættumat endurspeglar auknar líkur á eldgosi

Veðurstofan hefur uppfært hættumat og gildir það til 11. febrúar, að öllu óbreyttu. Ákveðið hefur verið að breyta hættustig á svæði 4 og 6 í úr „nokkur“ hætta (gult) yfir í „töluverða“ hættu (appelsínugult). Ástæðan fyrir breytingunum er að samkvæmt líkanreikningum hefur magn kviku sem safnast hefur undir Svartsengi nálagst það magn sem kom upp í síðasta eldgosi.

Samkvæmt veðurspá er von á  umhleypingum út vikuna. Sunnan stormur með afgerandi hlýindum, rigningu og súld á sunnan- og vestanverðu landinu þegar líður á vikuna og um helgina. Slæm veðurspá gæti dregið úr næmni mælanetsins og þannig stytt viðbragðstíma vegna eldgoss.

(Smellið á kortið til að stækka)

Möguleiki að jarðskjálftavirkni verði ekki mikil fyrir næsta gos

Jarðskjálftavirkni á Sundhnúksgígaröðinni hefur aukist hægt frá goslokum 9.desember 2024 en virknin er enn lítil. Þróunin síðasta árið sýnir að jarðskjálftavirkni fyrir kvikuhlaup hefur farið minnkandi með hverjum atburði. Því er möguleiki á að jarðskjálftavirkni verði ekki mikil fyrir næsta eldgos.

Jarðskjálftavirkni við Sundhnúksgígaröðina. Grafið sýnir fjölda skjálfta á dag frá desember 2024.

• Hraði landriss hefur minnkað örlítið síðustu vikur. Breytingin hefur ekki áhrif á fyrra mat um líklega atburðarás.
• Samkvæmt líkanreikningum má því gera ráð fyrir því að líkur á kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi á Sundhnúksgígaröðinni fari að aukast í lok janúar eða byrjun febrúar
• Jarðskjálftavirkni hefur verið lítil í kringum Sundhnúk og Svartsengi
• Hættumat gildir til 28. janúar, að óbreyttu.

GPS-mælingar sýna að hraði landriss hefur minnkað örlítið á síðustu vikum en varasamt getur verið að túlka einstaka GPS-punkta. Truflun á þessum árstíma veldur því að breytileiki milli daga er meiri vegna veðuraðstæðna. Í staðinn þarf að horfa á mælingar yfir lengri tíma, en þær sýna áframhaldandi landris.

Atburðarásin er því enn í fullum gangi og er að þróast mjög svipað og fyrir síðustu gos. Samkvæmt líkanreikningum mun rúmmál kviku undir Svartsengi ná neðri mörkum í lok janúar eða byrjun febrúar. Þetta þýðir að það má gera ráð fyrir því að líkur á kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi á Sundhnúksgígaröðinni fari að aukast frá þeim tíma.

Færslur á GPS-stöðinni SENG á Svartsengissvæðinu síðan 11. nóvember 2023 í norður, austur og lóðrétt (efst, miðja, neðst). Neðsti ferillinn sýnir landris í millimetrum, og mælingin í gær (20. janúar) er sýnd með grænum punkti. Rauðu línurnar eru tímasetningar á upphafi síðustu sjö eldgosa (18. desember 2023, 14. janúar, 8. febrúar, 16. mars, 29. maí, 22. ágúst og 20. nóvember 2024). Bláu línurnar tákna tímasetningar kvikuhlaupa sem hafa orðið án þess að hafi komið til eldgoss (10. nóvember 2023 og 2. mars 2024).

Jarðskjálftavirkni frá því að síðasta eldgosi lauk, 9. desember síðastliðinn, þar til dagsins í dag hefur verið mest áberandi í kringum Trölladyngju og aðeins í Fagradalsfjalli, en virknin hefur verið mjög lítil í kringum Sundhnúk og Svartsengi.

Hættumat verður uppfært 28. janúar, að öllu óbreyttu. Það mun taka mið af auknum líkum á kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi samkvæmt fyrrnefndri tímalínu.

• Skjálftavirkni áfram lítil
• Áætlað að rúmmál kviku undir Svartsengi nái neðri mörkum í lok janúar eða byrjun febrúar
• Hættumat uppfært og gildir til 28.janúar að öllu óbreyttu            

Aflögunargögn sýna að landris og kvikusöfnun undir Svartsengi heldur áfram. Ef kvikusöfnun heldur áfram á svipuðum hraða munu 12 milljón rúmmetrar af kviku hafa safnast undir Svartsengi í lok janúar eða byrjun febrúar. Þá er talið, skv. líkanreikningum, að líkurnar á kvikuhlaupi og eldgosi fari að aukast. Líkönin byggja á áætluðu kvikuinnflæði á hverjum tíma en litlar breytingar á því innflæði geta haft áhrif á matið á mögulegum tímasetningum næsta eldgoss.

Eins og síðustu vikur hefur verið lítil jarðskjálftavirkni í kringum Svartsengi.  

Hættumat Veðurstofunnar hefur verið uppfært og hafa engar breytingar verið gerðir. Það gildir til 28. Janúar, að öllu óbreyttu.

• Landris heldur áfram á svipuðum hraða
• Áætlað að rúmmál kviku undir Svartsengi nái neðri mörkum í lok janúar
• Jarðskjálftavirkni áfram lítil

Þróun við Svartsengi og Sundhnúksgígaröðina heldur áfram með svipuðu móti. Í síðasta gosi er metið að um 12-15 milljón rúmmetrar af kviku hafi farið undan Svartsengi. Þegar því rúmmáli er náð eru taldar auknar líkur á að kvikuhlaup og/eða eldgos geti átt sér stað. Líkanreikningar gera ráð fyrir að 12 milljón mörkum verði náð í lok janúar.

Áfram er jarðskjálftavirkni við Svartsengi og Sundhnúksgígaröðina mjög lítil.

Hættumat Veðurstofunnar verður uppfært 14. janúar að öllu óbreyttu.

Færslur á GPS stöðinni SENG á Svartsengissvæðinu síðan 11. nóvember 2023 í norður, austur og lóðrétt (efst, miðja, neðst). Neðsti ferillinn sýnir landris í millimetrum, og mælingin í gær (7. janúar) er sýnd með grænum punkti. Rauðu línurnar eru tímasetningar á upphafi síðustu sjö eldgosa (18. desember 2023, 14. janúar, 8. febrúar, 16. mars, 29. maí, 22. Ágúst og 20. nóvember 2024). Bláu línurnar tákna tímasetningar kvikuhlaupa sem hafa orðið án þess að hafi komið til eldgoss (10. nóvember 2023 og 2. mars 2024).

Frétt 2. janúar

• Hraði á kvikuinnflæði undir Svartsengi svipaður og fyrir síðasta eldgos

• Nýjustu gögn benda til þess að líkur á kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi aukist í lok janúar

• Uppfært hættumat gildir til 14. janúar að öllu óbreyttu
• Nýjasta hraunbreiðan hættuleg göngufólki
  

Aflögunargögn fram til 30. desember 2024 sýna að kvikusöfnun undir Svartsengi heldur áfram.

Líkur eru taldar aukast á nýju kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi þegar jafn mikið magn af kviku hefur safnast undir Svartsengi og fór þaðan í kvikuhlaupinu og eldgosinu 20. nóvember. Líkanreikningar sýna að þetta magn er á bilinu 12-15 milljónir rúmmetra.

Ef kvikusöfnun heldur áfram á svipuðum hraða og undanfarið má gera ráð fyrir því að rúmmál kviku undir Svartsengi nái 12 milljónum m³ í lok janúar, en í fyrstu vikunni í febrúar verði það orðið um 13.5 milljónir m³. 

Samkvæmt líkanreikningum sem byggja á nýjustu aflögunargögnum er kvikuinnflæðið nú rétt rúmlega 3 m³/s, sem er svipaður hraði og fyrir síðasta eldgos. Miðað við þann hraða má því gera ráð fyrir því að líkur á kvikuhlaupi og jafnvel eldgosi á Sundhnúksgígaröðinni fari að aukast í lok janúar.

Líkönin byggja á áætluðu kvikuinnflæði á hverjum tíma og litlar breytingar á því flæði hafa áhrif á matið á mögulegum tímasetningum næsta eldgoss.

Nýjasta hraunbreiðan hættuleg göngufólki

Hættumat Veðurstofunnar hefur verið uppfært og gildir að öllu óbreyttu til 14. janúar 2025.

Helsta breytingin er á svæði 6 þar sem heildarhætta er nú metin nokkur (gul) en var áður metin töluverð (appelsínugul). Heildarhætta á svæði 6 er nú metin minni vegna þess að hætta á hraunflæði á svæðinu hefur lækkað.

Þótt hætta á hraunflæði sé nú talin minni en áður er hraunbreiðan enn heit og hættuleg göngufólki.

Jarðskjálftahrinur nærri Eldey algengar undanfarin ár

Afar lítil jarðskjálftavirkni hefur verið á Sundhnúksgígaröðinni frá því að síðasta eldgosi lauk 8. desember 2024.

Á öðrum nærliggjandi svæðum hefur þó verið nokkur jarðskjálftavirkni, en um 200 jarðskjálftar, þar af tveir yfir M3 að stærð, mældust í hrinu dagana 29. – 31. desember 2024 nærri Eldey á Reykjaneshrygg. Jarðskjálftahrinur nærri Eldey hafa verið algengar undanfarin ár, en hátt í 60 jarðskjálftar yfir M3 að stærð hafa mælst þar síðustu 4 ár.

Áfram mælast stöku skjálftar þar en hrinunni er að mestu lokið. Áfram mælast reglulega jarðskjálftar í vestanverðu Fagradalsfjalli. Þar hafa rúmlega 60 smáskjálftar mælst síðasta mánuðinn, flestir á um 6-8 km dýpi.

Eldri fréttir